Mô hình kinh doanh là gì? Hướng dẫn xây dựng chi tiết từ A-Z

Ngày nay, mô hình kinh doanh đóng vai trò quan trọng đối với một doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp xác định rõ các mục tiêu, định hướng và chiến lược phát triển để tạo ra giá trị bền vững và thu lại lợi nhuận cao. Vậy mô hình kinh doanh là gì? Làm cách nào để xây dựng một mô hình kinh doanh chuyên nghiệp, hiệu quả? Hãy cùng 1C Việt Nam tìm hiểu ngay sau đây! 

>>>> XEM THÊM:

• Hướng dẫn đánh giá và phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh
• Chi tiết các bước lập kế hoạch kinh doanh bài bản từ A-Z
• Đòn bẩy kinh doanh là gì? Ví dụ và công thức tính đòn bẩy

1. Mô hình kinh doanh là gì? 

Mô hình kinh doanh là một thuật ngữ dùng để mô tả cách thức tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp nhằm tạo ra giá trị và thu lại lợi nhuận. Bằng cách đó, doanh nghiệp có thể xác định các sản phẩm hoặc dịch vụ mà doanh nghiệp dự định bán, thị trường mục tiêu cũng như chi phí dự trù.

Mô hình kinh doanh rất quan trọng đối với doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp mới thành lập. Đối với những doanh nghiệp đã thành lập từ lâu, mô hình này giúp họ dự đoán các xu hướng, thách thức và cơ hội của hiện tại và tương lai. Với các công ty mới, mô hình kinh doanh giúp họ thu hút đầu tư, tuyển dụng nhân tài, tạo động lực ban quản lý và nhân viên hiệu quả. 

Vậy, mô hình kinh doanh bao gồm những gì? Dưới đây là các yếu tố chính tạo nên một mô hình kinh doanh chất lượng. 

• Giá trị cung cấp: Đây là những lợi ích mà sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp mang đến cho khách hàng. Nhóm này có thể là giá trị vật chất, tinh thần hoặc cả hai. 
• Khách hàng mục tiêu: Xác định mục tiêu và nhu cầu của khách hàng là rất quan trọng, giúp doanh nghiệp tập trung vào nguồn lực vào phát triển sản phẩm sao cho phù hợp với nhu cầu và mong muốn của khách hàng.
• Kênh phân phối: Doanh nghiệp có thể đưa sản phẩm/dịch vụ đến với khách hàng thông qua các kênh phân phối khác nhau như bán lẻ trực tiếp, bán lẻ trực tuyến, đại lý, nhượng quyền thương hiệu,…
• Mối quan hệ với khách hàng: Là cách thức mà doanh nghiệp tương tác với khách hàng. Có nhiều mối quan hệ khách hàng khác nhau, bao gồm: Mối quan hệ ngắn hạn, mối quan hệ trung hạn, mối quan hệ dài hạn.
• Doanh thu, lợi nhuận: Doanh nghiệp có nhiều nguồn thu nhập khác nhau, tạo ra lợi nhuận thông qua bán hàng, phí dịch vụ, phí đăng ký…
• Cấu trúc chi phí: Đây là cách thức doanh nghiệp phân bổ chi phí, xác định rõ cấu trúc chi phí sẽ giúp doanh nghiệp kiểm soát và tối ưu hóa lợi nhuận.

Một doanh nghiệp thành công sẽ có các mô hình kinh doanh cho phép họ đáp ứng được nhu cầu và mong muốn của khách hàng với mức giá cạnh tranh và bền vững hơn so với đối thủ. Trong thời gian dài vận hành mô hình kinh doanh, các doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật và sửa đổi để thích nghi tốt với những thay đổi của thị trường kinh doanh biến động. 

2. Vì sao doanh nghiệp cần xây dựng mô hình kinh doanh?

Bên cạnh việc hiểu rõ về mô hình kinh doanh là gì, doanh nghiệp cũng cần chú ý đến các ưu điểm nổi bật mà một mô hình kinh doanh hiệu quả mang lại. Dưới đây là 4 lý do quan trọng khiến doanh nghiệp phải xây dựng mô hình kinh doanh: 

2.1 Xác định mục tiêu, chiến lược kinh doanh

Mô hình kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp xác định được mục tiêu và xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng. Chẳng hạn như các mục tiêu liên quan đến tăng trưởng doanh thu, mở rộng thị trường, phát triển sản phẩm hay thúc đẩy sự phát triển bền vững. Thông qua mô hình kinh doanh, doanh nghiệp sẽ tập trung vào các hoạt động cần thiết nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra.

2.2 Quản trị tốt mối quan hệ với khách hàng

Mô hình kinh doanh hoạt động hiệu quả thì sẽ giúp gia tăng mối quan hệ với khách hàng, đáp ứng được nhu cầu và mang lại cho họ giá trị vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh. Từ đó, doanh nghiệp sẽ dễ dàng thu hút nhiều tệp khách hàng mới và khiến họ quay trở lại mua sắm trong tương lai. 

2.3 Tăng lợi thế cạnh tranh so với đối thủ 

Mô hình kinh doanh là công cụ giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh so với đối thủ, có thể là về giá cả, chất lượng hoặc trải nghiệm của khách hàng. Đồng thời, doanh nghiệp sẽ hiểu rõ được điểm mạnh và điểm yếu của mình cũng như tình hình kinh doanh của đối thủ. Từ đó, doanh nghiệp có thể đẩy mạnh các chiến lược kinh doanh phù hợp và thích ứng được các thay đổi của thị trường.

2.4 Hỗ trợ đánh giá tổng quan hoạt động kinh doanh

Bằng cách phân tích mô hình kinh doanh, doanh nghiệp sẽ dễ dàng đánh giá hiệu quả các hoạt động kinh doanh, xác định được ưu, nhược điểm cũng như cơ hội và thách thức để đưa ra những điều chỉnh phù hợp giúp cải thiện hoạt động và đạt được thành công bền vững. 

3. Các mô hình kinh doanh được ứng dụng rộng rãi hiện nay

Có rất nhiều mô hình kinh doanh phổ biến hiện nay, mỗi mô hình kinh doanh đều có những đặc điểm riêng, doanh nghiệp có thể kết hợp một cách linh hoạt để tạo ra những chiến lược kinh doanh hiệu quả, phù hợp với thị trường. Dưới đây là 14 mô hình kinh doanh tiêu biểu: 

3.1 Mô hình kinh doanh bán lẻ 

Đây là một trong các mô hình kinh doanh được sử dụng phổ biến hiện nay. Nhà bán lẻ sẽ mua sản phẩm/dịch vụ từ nhà sản xuất hoặc nhà phân phối, sau đó giao dịch trực tiếp với khách hàng. Do đó, đây được xem là mô hình kinh doanh cuối cùng trong chuỗi cung ứng. 

3.2 Mô hình kinh doanh sản xuất

Nhà sản xuất có trách nhiệm tìm nguồn cung ứng nguyên liệu thô và sản xuất thành phẩm bằng cách tận dụng nguồn nhân lực, máy móc và thiết bị. Nhà sản xuất có thể cho ra đời các sản phẩm theo yêu cầu riêng hoặc được sản xuất hàng loạt. Qua đó, nhà sản xuất cũng có thể cung cấp hàng hóa cho nhà phân phối, nhà bán lẻ hoặc bán trực tiếp cho khách hàng. 

3.4 Mô hình dịch vụ trả phí

Trái ngược với mô hình kinh doanh bán sản phẩm, kinh doanh tính phí theo dịch vụ là phương thức tập trung vào lao động và cung cấp dịch vụ. Theo đó, mô hình này có thể trả theo giờ hoặc chi phí cố định của một thỏa thuận cụ thể. Các doanh nghiệp trả phí dịch vụ thường cung cấp những góc nhìn sâu sắc, có thể không phải là kiến thức phổ biến hay một yêu cầu đào tạo nào cụ thể. 

3.5 Mô hình kinh doanh đăng ký

Với mô hình kinh doanh đăng ký, các doanh nghiệp luôn hy vọng thu hút khách hàng và khiến họ trở thành những khách hàng tiềm năng, trung thành. Thay vì thanh toán liên tục, khách hàng sẽ phải trả một khoản phí định kỳ để sử dụng vào một sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp. Hiện nay, mô hình này cũng dần trở nên phổ biến, được nhiều doanh nghiệp áp dụng như: Netflix, Adobe Creative Cloud…

3.6 Mô hình kinh doanh Freemium

Hiện nay, các mô hình kinh doanh Premium thu hút khách hàng bằng việc giới thiệu những sản phẩm/dịch vụ với phiên bản miễn phí cho tính năng hạn chế và phiên bản thu phí với tính năng đầy đủ, nâng cấp hơn. Điều này sẽ thu hút người dùng trở thành thành viên Premium để có được những trải nghiệm tốt hơn. Ví dụ như Spotify, LinkedIn

3.7 Kinh doanh theo gói

Mô hình kinh doanh theo gói là hình thức kết hợp các sản phẩm để bán nhiều mặt hàng cho một khách hàng, khuyến khích họ mua sản phẩm/dịch vụ bằng cách giảm giá khi mua nhiều sản phẩm. Điều này giúp doanh nghiệp giải quyết các vấn đề lo ngại về chi phí và gia tăng số lượng mặt hàng bán được, cải thiện doanh thu. 

3.8 Mô hình kinh doanh thị trường

Kinh doanh thị trường là hình thức hấp dẫn được hầu hết các doanh nghiệp hiện nay tận dụng. Quy luật kinh doanh thị trường vốn rất đơn giản, để tiến hành hoạt động kinh doanh, thị trường sẽ nhận được tiền bồi thường. Tuy rằng các giao dịch kinh doanh có thể không cần đến thị trường, nhưng mô hình này sẽ giúp cho quá trình kinh doanh trở nên dễ dàng, an toàn và nhanh chóng hơn.

3.9 Mô hình kinh doanh liên kết

Mô hình kinh doanh liên kết là mô hình tiếp thị hiệu quả và phổ biến hiện nay. Doanh nghiệp sẽ trả tiền cho tổ chức hoặc cá nhân có tầm ảnh hưởng để thực hiện quảng bá sản phẩm/dịch vụ, khoản tiền chi trả đó có thể là một khoản thanh toán cố định hoặc tỷ lệ phần trăm doanh thu có được từ hoạt động khuyến mãi của hai bên. 

3.10 Mô hình lưỡi dao cạo

Mô hình lưỡi dao cạo là một mô hình kinh doanh bán một sản phẩm chất lượng với giá thấp để thu lại lợi nhuận cao từ các món hàng đi kèm bắt buộc phải có. Cụ thể, các công ty sản xuất lưỡi dao cạo sẽ tặng những lưỡi dao đắt tiền với tiền đề rằng người tiêu dùng cần thường xuyên mua lưỡi dao cạo. Điều này giúp doanh nghiệp thu hút khách hàng ban đầu và tạo ra doanh thu ổn định. 

3.11 Mô hình lưỡi dao cạo ngược

Thay vì thu lại lợi nhuận từ các sản phẩm đi kèm, mô hình kinh doanh lưỡi dao cạo ngược sẽ lựa chọn bán sản phẩm chính chất lượng cao, sau đó cung cấp các sản phẩm đi kèm có giá thấp hoặc miễn phí. Mô hình này được áp dụng dựa trên việc tạo ra doanh thu từ các sản phẩm hoặc dịch vụ đi kèm, giúp tạo dựng lòng tin và thu lại lợi nhuận ổn định cho doanh nghiệp. 

3.12 Mô hình kinh doanh nhượng quyền

Với hình thức kinh doanh nhượng quyền, doanh nghiệp sẽ tận dụng các kế hoạch kinh doanh có sẵn để tiến hành mở rộng và tái sản xuất công ty ở một địa điểm khác. Theo đó, các bên nhượng quyền sẽ làm việc với các bên nhận quyền để tài trợ cho hoạt động kinh doanh, quảng bá và giám sát hoạt động, đồng thời bên nhượng quyền sẽ nhận được phần trăm thu nhập từ phía người nhận quyền. Ví dụ như chuỗi cửa hàng cà phê Trung Nguyên cũng áp dụng kinh doanh nhượng quyền.

 

3.13 Mô hình kinh doanh thanh toán ngay

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp sẽ lựa chọn triển khai mô hình thanh toán ngay khi sử dụng dịch vụ. Số tiền thu được sẽ phụ thuộc vào số lượng sản phẩm/dịch vụ đã bán ra của doanh nghiệp. 

3.14 Mô hình kinh doanh môi giới

Mô hình này giúp kết nối người mua và người bán thông qua hình thức bán hàng trực tiếp. Các công ty môi giới sẽ nhận được hoa hồng khi giao dịch hoàn tất. 

4. Quy trình xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả

Doanh nghiệp hoàn toàn có thể xây dựng mô hình kinh doanh phù hợp với mục tiêu và khả năng của mình. Tuy nhiên, để có được một mô hình kinh doanh khả thi và mang lại hiệu quả cao, doanh nghiệp cần tuân thủ thực hiện 5 bước sau đây:

4.1 Khảo sát nhu cầu của khách hàng mục tiêu

Đây là bước đầu tiên và là quan trọng nhất trong xây dựng mô hình kinh doanh. Để đem đến các sản phẩm/dịch vụ chất lượng cho khách hàng, doanh nghiệp cần xác định được nhu cầu của khách hàng, sản phẩm của mình dành cho nhóm khách hàng nào và triển khai các chiến lược thu hút khách hàng quan tâm đến sản phẩm. 

Khi đã xác định được tệp khách hàng mục tiêu, doanh nghiệp sẽ biết được họ là ai và họ cần gì để lên ý tưởng cũng như định hướng kinh doanh phù hợp, hiệu quả. 

Trên thực tế, có rất nhiều cách để thu thập thông tin khảo sát nhu cầu khách hàng như gọi điện, email, gặp trực tiếp, khảo sát trực tuyến, phát tờ rơi… Để đảm bảo sự thuận tiện cho khách hàng, doanh nghiệp cần đưa ra các câu hỏi mang tính rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp với mục tiêu của cuộc khảo sát.

4.2 Xác định vấn đề cần giải quyết cho khách hàng

Tiếp nối với khảo sát nhu cầu của khách hàng mục tiêu, doanh nghiệp cần trực tiếp giải quyết các vấn đề, khó khăn và trăn trở của khách hàng thông qua các sản phẩm/dịch vụ tương ứng. Để ý tưởng kinh doanh đáp ứng được nhu cầu và thỏa mãn khách hàng, các sản phẩm/dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp cần đảm bảo các tiêu chí về giá thành, chất lượng và mẫu mã. Doanh nghiệp có thể lên ý tưởng dựa vào những yếu tố sau đây:

• Nhu cầu thị trường: Doanh nghiệp cần nghiên cứu nhịp điệu thị trường đang có những nhu cầu gì, sản phẩm/dịch vụ nào đang được quan tâm. Sau khi thu thập nhu cầu thị trường, doanh nghiệp sẽ trực tiếp đánh vào trọng tâm, tạo ra nhiều cơ hội thành công hơn. 
• Khả năng của doanh nghiệp: Nhà quản lý cần xem xét khả năng về vốn, kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm…để phát triển ý tưởng kinh doanh phù hợp. Điều này giúp doanh nghiệp có nhiều cơ hội phát triển và đạt được thành công hơn. 
• Xu hướng của thị trường: Doanh nghiệp sẽ dựa vào xu hướng thị trường để lựa chọn ý tưởng kinh doanh phù hợp, đặc biệt là xu hướng thị trường mới nổi, vì sẽ có nhiều tiềm năng phát triển. 

4.3 Hoạch định chi phí sản xuất, phân phối sản phẩm

Ngoài việc khảo sát nhu cầu khách hàng, doanh nghiệp cần thực hiện các bài toán kinh doanh về giá để không bị lỗ và quản lý các chi phí phát sinh để đảm bảo mô hình kinh doanh đạt được mục tiêu lợi nhuận. Để giải quyết điều này, doanh nghiệp cần tìm kiếm các nguồn cung cấp nguyên vật liệu chất lượng và giá tốt, xây dựng đội ngũ nhân sự có trách nhiệm và chuyên môn cao để đảm bảo quá trình sản xuất diễn ra liền mạch và hiệu quả. 

Bên cạnh việc tính toán về chi phí sản xuất, doanh nghiệp cũng cần chú ý các chi phí liên quan đến hoạt động tiếp thị và bán hàng, cũng như xây dựng chiến lược marketing phù hợp với từng kênh phân phối. Điều này giúp doanh nghiệp tránh các sự cố phát sinh chi phí không cần thiết và giảm thiểu thua lỗ trong kinh doanh. 

4.4 Chọn mô hình kinh doanh phù hợp 

Xây dựng chiến lược marketing hiệu quả thông qua việc kết hợp nhiều chiến dịch quảng cáo chính là phương án hữu hiệu để tăng độ nhận diện cho sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, sau mỗi chiến dịch, doanh nghiệp cần xem xét các đánh giá, phản hồi và ý kiến của khách hàng để thực hiện điều chỉnh và cải thiện chiến lược marketing theo hướng phù hợp. 

Các chiến lược tiếp thị không giới hạn việc sử dụng phương tiện truyền thông, mạng xã hội, tổ chức hội chợ, triển lãm sản phẩm hoặc các chương trình khuyến mãi thu hút khách hàng.

4.5 Triển khai, đánh giá hiệu quả thực tế

Cuối cùng, doanh nghiệp sẽ cần bắt tay vào triển khai và đánh giá mô hình kinh doanh. Trong suốt quá trình diễn ra, việc phát sinh các vấn đề ngoài dự kiến sẽ không thể tránh khỏi, vì vậy doanh nghiệp cần chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đón nhận để có thể thích ứng và phát triển. 

Ngoài ra, để gia tăng tính hiệu quả khi áp dụng mô hình kinh doanh vào thực tế, doanh nghiệp có thể tận dụng sự hỗ trợ từ giải pháp 1C:ERP của 1C Việt Nam. Dưới đây là một số điểm nổi bật mà giải pháp này đem đến:

• Giúp doanh nghiệp làm chủ công nghệ và làm chủ giải pháp phần mềm thông qua hệ thống có tính mở, hạn chế phụ thuộc vào nhà cung cấp.
• Nhanh chóng tuỳ chỉnh đối với các yêu cầu đặc thù và tích hợp giải pháp chuyên ngành trong hệ sinh thái 1C và bên thứ 3.
• Sử dụng các chuẩn mực kế toán VAS và IFRS, sẵn sàng lập báo cáo hợp cộng và phát triển báo cáo hợp nhất cho các mô hình kinh doanh như: Tập đoàn, mô hình đa doanh nghiệp, Tổng công ty.
• Áp dụng với đa nền tảng và tương thích với hầu hết các nền tảng sẵn có của doanh nghiệp.
• Tích hợp đầy đủ phần hành để áp dụng chuyên sâu cho các mô hình kinh doanh thương mại, dịch vụ và sản xuất.

>>>> TÌM HIỂU NGAY: Quy trình kinh doanh là gì? Các bước thiết kế bản đồ quy trình

5. Xu hướng phát triển mô hình kinh doanh trong tương lai

Khi nhu cầu và thị trường tăng mạnh thì các doanh nghiệp cũng cần có cho mình những mô hình kinh doanh nổi bật để theo kịp với sự phát triển của thị trường biến đổi. Dưới đây là các mô hình kinh doanh xu hướng trong tương lai mà doanh nghiệp có thể tham khảo:

• Mô hình kinh doanh chăm sóc sức khỏe, y tế

Ngày nay, khi tuổi thọ ngày càng tăng thì nhận thức về sức khỏe cũng được quan tâm hơn cả. Lúc này, các mô hình kinh doanh chăm sóc sức khỏe và y tế sẽ có tiềm năng phát triển trong tương lai. Đặc biệt là các dịch vụ chăm sóc sức khỏe trực tuyến, phát triển thuốc và vacxin, công nghệ y tế tiên tiến hay các giải pháp chăm sóc sức khỏe cá nhân. 

• Mô hình kinh doanh chăm sóc thú cưng

Trong thời đại ngày nay, con người luôn xem thú cưng là thành viên trong gia đình, vậy nên nhu cầu về chăm sóc thú cưng và các hàng hóa liên quan cũng được chú ý và phát triển mạnh mẽ. Các dịch vụ chăm sóc thú cưng sẽ bao gồm việc chăm sóc y tế, thăm khám và điều trị, vệ sinh, đồ dùng, thức ăn… Thông qua đó, nhu cầu này đã tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh cho các cửa hàng thú cưng, nhà cung cấp thức ăn, phòng khám thú cưng và nhiều dịch vụ liên quan khác. 

• Mô hình kinh doanh công nghệ xanh

Vì con người đang ngày càng có nhận thức cao về môi trường và nhu cầu phát triển bền vững, nên các mô hình kinh doanh công nghệ xanh cũng có cơ hội phát triển mạnh mẽ. Mô hình này có thể là phát triển và triển khai hệ thống năng lượng mặt trời, công nghệ xử lý nước thải, kinh doanh ô tô điện hoặc các giải pháp công nghệ thông minh giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. 

• Mô hình kinh doanh trực tuyến và giao hàng nhanh:

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Internet, hình thức mua sắm trực tuyến, giao hàng nhanh cùng các nền tảng thương mại điện tử cũng ngày càng trở nên phổ biến và có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Với sự nhanh chóng và tiện lợi, hình thức này sẽ tiếp tục thu hút đông đảo người tiêu dùng và tạo ra cơ hội kinh doanh mới cho nhiều doanh nghiệp. 

Thông qua các nội dung liên quan đến khái niệm mô hình kinh doanh là gì, tầm quan trọng của việc xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả và các mô hình phổ biến, 1C Việt Nam hy vọng Quý doanh nghiệp đã có cái nhìn bao quát về sự thay đổi của thị trường cũng như áp dụng được mô hình kinh doanh một cách thông minh, linh hoạt. Để triển khai hiệu quả các mô hình kinh doanh, doanh nghiệp có thể sử dụng thêm “trợ thủ đắc lực” là 1C:ERP - một giải pháp quản trị toàn diện đến từ 1C Việt Nam. Được phát triển trên nền tảng công nghệ low-code hiện đại, tính logic mở linh hoạt, quản lý thông minh với nhiều phân hệ, từ hoạt động sản xuất, bán hàng đến nhập hàng, kho bãi,...Liên hệ hotline (+84)247 108 8887 để được tư vấn kỹ hơn về giải pháp này nhé! 

>>>> BÀI VIẾT LIÊN QUAN: 

• Đạo đức kinh doanh là gì? Vai trò và 7 nguyên tắc quan trọng
• Bí quyết áp dụng thuyết con nhím trong kinh doanh hiệu quả