Năng lực số bao gồm những năng lực gì? Phân loại năng lực số
Năng lực số đang dần trở nên quan trọng trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt là thời kỳ công nghệ thông tin và truyền thông ngày một phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Vậy năng lực số bao gồm những năng lực gì? Làm thế nào để phân loại năng lực số? Hãy cùng 1C Việt Nam khám phá để tìm hiểu rõ hơn về đề tài này nhé!
1. Năng lực số là gì?
Năng lực số là khái niệm liên quan đến khả năng quản lý, giao tiếp, truy cập và sáng tạo thông tin thông qua công nghệ số, với mục đích phục vụ cho các lĩnh vực như: Học tập, làm việc, kinh doanh và tạo ra giá trị xã hội. Sở hữu năng lực số được xem là yếu tố đem lại thành công trong tương lai, đặc biệt là khi các tiến bộ về khoa học công nghệ ngày một phát triển.
2. Các khung năng lực số
Các khung năng lực số giúp doanh nghiệp đánh giá các kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ và quản lý dữ liệu. Hiện nay, có rất nhiều quan điểm khác nhau được đưa ra về khung năng lực số, có thể kể đến như: Khung năng lực số của UNESCO, khung năng lực số của CAUL, khung năng lực số của Hội đồng Châu Âu.
2.1 Khung năng lực số của UNESCO
Đây được xem là một trong những khuôn khổ toàn diện, bao gồm các kỹ năng và kiến thức quan trọng để sử dụng công nghệ số hiệu quả, an toàn trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin. Khung năng lực này được xây dựng nhằm đáp ứng những cơ hội và thách thức mà công nghệ số mang lại. 6 trụ cột chính của khung năng lực số của UNESCO bao gồm:
- Vận hành thiết bị: Tập trung vào việc nhận biết, lựa chọn và sử dụng các phần mềm một cách thành thạo. Đồng thời cũng bao gồm kỹ năng giải quyết các vấn đề kỹ thuật cơ bản.
- Thông tin và dữ liệu: Tập trung vào việc truy cập, đánh giá, sử dụng và truyền đạt thông tin một cách hiệu quả.
- Giao tiếp và hợp tác: Nhấn mạnh khả năng tương tác thông qua công nghệ thông tin. Đồng thời, hỗ trợ các cá nhân nhận thức về sự đa dạng văn hóa và thế hệ, cũng như có thể thực hành vai trò công dân bằng cách tự quản lý định danh.
- Sáng tạo nội dung: Với nhóm năng lực này, các cá nhân có thể tạo lập, xây dựng nội dung số của riêng mình, Đồng thời, mỗi cá nhân cũng sẽ biết được các chính sách, giấy phép liên quan và tạo lệnh cho hệ thống máy tính.
- Đảm bảo an ninh: Tăng cường khả năng bảo vệ bản thân và những người xung quanh khỏi các mối nguy hại trong môi trường kỹ thuật số.
- Giải quyết vấn đề: Giúp các cá nhân hiểu và vận hành các công nghệ số liên quan đến từng lĩnh vực cụ thể.
2.2 Khung năng lực số của Hội đồng Thủ thư Đại học Úc
Hội đồng Thủ thư Đại học Úc (CAUL – Council of Australian University Librarians) là một tổ chức đại diện cho các thư viện đại học tại Úc. Tổ chức này đã phát triển một khung năng lực số để mô tả các kỹ năng và năng lực quan trọng mà các cá nhân cần phải có trong môi trường số hóa bấy giờ.
Khung năng lực CAUL sẽ bao gồm các lĩnh vực sau:
- Thích ứng và làm chủ công nghệ
Sử dụng thành thạo các công cụ và phần mềm số là một trong những yếu tố hàng đầu để thành công trong thời đại số. Điều này bao gồm việc lựa chọn phần mềm phù hợp, hiểu rõ lập trình cơ bản, xử lý thông tin và tương tác giữa các hệ thống. Đồng thời, người có năng lực số cũng cần biết cách sử dụng email và các công cụ giao tiếp một cách thành thạo.
- Nâng cao kỹ năng số
Năng lực tìm hiểu và nâng cao kỹ năng số là yếu tố then chốt để mỗi người bắt kịp sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Sẵn sàng học hỏi những kiến thức mới, thích ứng với những thay đổi của môi trường và nhận thức được tầm quan trọng của việc học tập suốt đời. Đồng thời, sử dụng tài nguyên, lên kế hoạch và phân tích quá trình học tập và quản lý công việc hiệu quả.
- Sáng tạo và giải quyết
Loại năng lực này đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra giá trị mới ở môi trường chuyển đổi số. Các cá nhân cần có năng lực thiết kế và sáng tạo sản phẩm, áp dụng các phương pháp nghiên cứu số để giải quyết vấn đề, phân tích dữ liệu và phát triển các ý tưởng mới dựa trên công nghệ số.
- Hợp tác, giao tiếp và hội nhập
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác, giao tiếp và hội nhập trong môi trường số hóa. Các cá nhân cần có hiểu biết về các phương tiện hợp tác, giao tiếp số và mức độ ảnh hưởng của truyền thông số để cùng nhau làm việc và chia sẻ thông tin một cách hiệu quả.
- Năng lực truyền thông và hiểu rõ dữ liệu
Loại năng lực này tập trung vào việc tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin hiệu quả. Các cá nhân cần có hiểu biết về cách sử dụng dữ liệu của thuật toán, khả năng đánh giá nguồn gốc, sự tin cậy của thông tin và giải thích thông tin số ở nhiều dạng số khác nhau.
- Danh tính số
Đề cao sự nhạy bén về danh tính số và tác động của công nghệ số đến sức khỏe tinh thần của cá nhân. Bao gồm việc hiểu rõ về lợi ích và các rủi ro khi tham gia môi trường số, phát triển và quản lý danh tính số trên các nền tảng, đồng thời cân nhắc các hoạt động liên quan đến việc sử dụng công cụ số.
2.3 Khung năng lực số của Hội đồng Châu Âu
Khung năng lực số của Hội đồng châu Âu (EC) là mô hình tham chiếu quan trọng trong việc xác định kỹ năng và năng lực cần thiết để áp dụng công nghệ số hiệu quả, cũng như có trách nhiệm trong lĩnh vực học tập, làm việc và tham gia xã hội. Khung năng lực này sẽ bao gồm các năng lực sau:
- Thông tin và dữ liệu
Tập trung vào khả năng truy cập, đánh giá và quản lý thông tin một cách hiệu quả. Bao gồm:
- Duyệt, tìm kiếm và chắt lọc thông tin
- Đánh giá mức độ thông tin
- Lưu trữ và tìm kiếm thông tin.
- Giao tiếp và hợp tác
Các cá nhân có thể giao tiếp và chia sẻ thông tin trong môi trường số hóa, liên kết, hợp tác thông qua các công cụ kỹ thuật số, đồng thời tham gia vào cộng đồng và nhận thức được sự giao thoa văn hóa. Cụ thể như sau:
- Giao tiếp thông qua các công nghệ số hóa.
- Chia sẻ thông tin.
- Tham gia dựa trên tư cách là một công dân trực tuyến
- Hợp tác thông qua các kênh kỹ thuật số
- Thực hiện đúng các nghi thức mạng
- Quản lý kỹ thuật số.
- Tạo nội dung số
Năng lực này tập trung vào việc sáng tạo và chia sẻ nội dung số, các cá nhân cần hiểu rõ về các công cụ và kỹ thuật sáng tạo để tạo ra nội dung đa phương tiện, bao gồm văn bản đến hình ảnh, âm thanh và video. Có 4 năng lực chính:
- Sáng tạo nội dung
- Tích hợp, điều chỉnh các nội dung và kiến thức sẵn có
- Áp dụng thành thạo bản quyền và giấy phép cho thông tin, nội dung
- Biết cách lập trình.
- An toàn
Chú trọng đến việc bảo vệ cá nhân, người thân trong môi trường số hóa, bao gồm việc bảo vệ dữ liệu, danh tính số, triển khai các biện pháp bảo mật và sử dụng các công cụ một cách an toàn. Phạm vi này gồm 4 năng lực sau:
- Bảo vệ thiết bị và dữ liệu cá nhân
- Bảo vệ sức khỏe
- Bảo vệ môi trường
- Giải quyết vấn đề
Lĩnh vực này tập trung vào khả năng phân tích và xác định nhu cầu, tài nguyên số. Các cá nhân cần có khả năng áp dụng thành thạo các kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo, từ đó tìm ra các giải pháp hiệu quả trong môi trường số phức tạp. Các năng lực trong phạm vi này có thể bao gồm:
- Giải quyết vấn đề kỹ thuật
- Xác định nhu cầu và phản hồi về công nghệ
- Sáng tạo trong việc sử dụng công nghệ
- Phát hiện những thiếu sót trong năng lực số.
>>>> XEM THÊM:
- Mẫu chữ ký số cá nhân: Hướng dẫn đăng ký và ứng dụng
- Chữ ký số công cộng là gì? Hướng dẫn cách đăng ký chi tiết
3. Năng lực số bao gồm những năng lực gì?
Năng lực số không chỉ hỗ trợ sử dụng công nghệ số một cách thành thạo, mà còn giúp các cá nhân khai thác thông tin, giải quyết vấn đề và nâng cao sự phát triển. Vậy năng lực số bao gồm những năng lực gì? Cùng 1C Việt Nam tìm hiểu tại phần dưới đây:
3.1 Vận hành thiết bị
Năng lực này thể hiện khả năng sử dụng thành thạo các thiết bị công nghệ như điện thoại thông minh, máy tính bảng,... Người sở hữu năng lực này có thể thực hiện các chức năng cơ bản, sử dụng và bảo trì các phần mềm một cách hiệu quả. Điều này giúp họ làm việc, học tập và tạo ra giá trị hiệu quả, đồng thời mở ra lượng kiến thức khổng lồ trên internet.
3.2 Năng lực khai thác và quản lý thông tin
Năng lực khai thác và quản lý thông tin bao gồm các khả năng tìm kiếm, truy cập và đánh giá thông tin trong môi trường số. Người sở hữu năng lực này có thể phân loại thông tin, sử dụng thành thạo các công cụ tìm kiếm và thu thập dữ liệu, đồng thời có khả năng sử dụng dữ liệu để giải quyết vấn đề. Theo đó, năng lực này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ con người tiếp cận kiến thức, học tập và nghiên cứu.
3.3 Giao tiếp trong môi trường số
Là loại năng lực liên quan đến khả năng sử dụng hiệu quả các kênh trực tuyến như email, mạng xã hội, phần mềm nhắn tin… Các năng lực trong nhóm này có thể bao gồm:
- Nắm rõ quyền và nghĩa vụ của các cá nhân trong môi trường số
- Nhận thức được các chuẩn mực và hành vi
- Tương tác và chia sẻ thông tin
- Thiết lập và thực hành các quy tắc ứng xử trong môi trường số
3.4 Tạo ra nội dung số
Năng lực tạo ra nội dung số mô tả khả năng sáng tạo ra các nội dung số một cách thu hút, bao gồm văn bản, hình ảnh, video… Người sở hữu năng lực này có thể sử dụng các phần mềm sáng tạo cơ bản và biết cách chia sẻ nội dung số một cách hiệu quả.
3.5 Học tập và phát triển kỹ năng số
Đây là nhóm năng lực liên quan đến khả năng tự học, cập nhật các kiến thức và kỹ năng số một cách hiệu quả. Kỹ năng này giúp các cá nhân kịp thời thích ứng với sự thay đổi của công nghệ, đặc biệt là phát triển bản thân trong thời đại mới.
3.6 An toàn trên không gian mạng
Đây là nhóm năng lực quan trọng khi hoạt động trên không gian mạng. Mục tiêu của năng lực này là giúp con người bảo vệ bản thân và thiết bị khỏi những mối nguy hiểm trên mạng, ví dụ như: Hack tài khoản, lừa đảo, lấy cắp thông tin…
3.7 Năng lực số liên quan đến nghề nghiệp
Năng lực này bao gồm việc sử dụng các công nghệ chuyên môn trong lĩnh vực nghề nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả công việc và hiểu rõ các xu hướng công nghệ mới. Thông qua đó, các cá nhân có thể nâng cao năng suất làm việc, tăng cường cạnh tranh và phát triển sự nghiệp.
4. Tầm quan trọng của năng lực số
Năng lực số dần trở nên quan trọng và trở thành một phần thiết yếu trong đời sống hàng ngày. Việc áp dụng hiệu quả năng lực số không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công việc, tạo ra việc làm, tiếp cận với nền kinh tế, mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia. Dưới đây là những lợi ích quan trọng mà năng lực số đem lại cho con người và xã hội:
4.1 Nâng cao hiệu quả công việc và học tập
Năng lực số hỗ trợ con người hoàn thành nhiệm vụ, giải quyết vấn đề và xử lý thông tin hiệu quả. Nhờ có năng lực số, người lao động sẽ giảm thiểu được các tác vụ trùng lặp, cộng tác với nhóm nhờ các công cụ trực tuyến và tiếp cận với lượng kiến thức khổng lồ trên internet. Ngoài ra, năng lực số cũng là giải pháp hỗ trợ học sinh, sinh viên học tập trực tiếp, cập nhật kiến thức và thúc đẩy khả năng tự học hiệu quả.
4.2 Mở rộng cơ hội nghề nghiệp
Hiện nay, nhiều công việc yêu cầu ứng viên phải am hiểu và sử dụng thành thạo các phần mềm chuyên dụng, thiết kế đồ họa, quản lý mạng xã hội… Vì vậy, nắm vững các kỹ năng số sẽ giúp mỗi cá nhân nâng cao cơ hội có được việc làm và phát triển sự nghiệp.
4.3 Tham gia vào nền kinh tế số
Hiểu và nắm vững các kỹ năng số sẽ giúp mọi người tiếp cận gần hơn với nền kinh tế số, xây dựng thương hiệu và phát triển kinh doanh hiệu quả. Hiện nay, có rất nhiều công việc trên nền tảng số đem lại thu nhập cao, ví dụ như:
- Công nghệ thông tin: Lập trình viên, kỹ sư, nhà phát triển phần mềm, chuyên gia an ninh mạng,....
- Marketing kỹ thuật số: Chuyên gia SEO, chuyên gia SEM, chuyên gia phân tích dữ liệu...
- Content creator: Youtuber, Tiktoker, blogger, nhà thiết kế đồ họa...
- Thương mại điện tử: Chủ cửa hàng mua sắm trực tuyến, chuyên gia Marketing thương mại điện tử...
4.4 Nâng cao chất lượng cuộc sống
Năng lực số tạo ra mạng lưới kết nối giữa người với người, mang lại yếu tố giải trí và sử dụng các dịch vụ công trực tuyến dễ dàng như đặt lịch khám bệnh online, tham gia các hoạt động trực tuyến, thanh toán hóa đơn trực tuyến… Có thể thấy, năng lực số giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và mở ra nhiều điều kiện để con người được sống hạnh phúc, đầy đủ và tiện nghi hơn.
4.5 Góp phần thúc đẩy công cuộc chuyển đổi số
Sau cùng, năng lực số chính là yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy công cuộc chuyển đổi số quốc gia, giúp đẩy nhanh quá trình ứng dụng công nghệ thông tin vào toàn bộ lĩnh vực của đời sống xã hội. Từ đó, mở ra nhiều cơ hội phát triển và nâng cao vị thế quốc gia trên đấu trường quốc tế.
>>>> ĐỪNG BỎ LỠ: Robot trí tuệ nhân tạo là gì? Điểm danh các tính năng vượt trội
5. Ứng dụng của năng lực số trong đời sống hiện nay
Trong công việc lẫn học tập, năng lực số được ứng dụng cực kỳ phổ biến, không chỉ giúp các nhân làm việc hiệu quả, mà còn mở ra nhiều cơ hội dung nạp kiến thức và áp dụng các phương pháp học tập tiên tiến. Cụ thể như sau:
5.1 Trong công việc
Năng lực số đóng vai trò cực kỳ quan trọng và dần trở thành điều kiện thiết yếu trong thời đại chuyển đổi số ngày nay. Đặc biệt là khi ứng dụng các thiết bị công nghệ số, phần mềm trong các ngành nghề. Từ các công việc đơn giản như nhân viên văn phòng, đến những công việc đòi hỏi chuyên môn cao như lập trình, phân tích dữ liệu…
Nhận thức được điều này, một số doanh nghiệp đang không ngừng tìm cách cải thiện những kỹ năng số của toàn bộ nhân sự. Bao gồm các cách như: Áp dụng các phần mềm quản lý dự án, công cụ giám sát, điều khiển sản xuất qua internet hoặc sử dụng dữ liệu số để đưa ra quyết định kinh doanh.
5.2 Trong học tập
Đối với ngành giáo dục, năng lực số được xem là yếu tố hàng đầu trong quá trình học tập và đổi mới. Ví dụ như, khi sử dụng nền tảng học tập trực tuyến, người học cần phải có năng lực số để sử dụng các nền tảng giáo dục online, điều này không chỉ giúp người học dễ dàng tiếp cận kiến thức, mà còn hỗ trợ nâng cao kỹ năng số hiệu quả.
Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần phải có năng lực số để sử dụng hiệu quả công nghệ trong quá trình giảng dạy và theo dõi học sinh. Việc áp dụng công nghệ hiện đại để truyền tải kiến thức sẽ giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, cải thiện sự tương tác và theo dõi hiệu quả tiến độ học tập của học sinh.
>>>> BÀI VIẾT LIÊN QUAN: Công nghệ Blockchain là gì? Vai trò và lĩnh vực áp dụng
6. Cách để phát triển năng lực số thành công
Việc phát triển năng lực số đòi hỏi sự nỗ lực và phương pháp tiếp cận rõ ràng. Bao gồm việc sử dụng thành thạo các thiết bị công nghệ, kỹ năng tìm kiếm thông tin, tư duy sáng tạo… Dưới đây là những chiến lược cụ thể để mỗi người đều phát triển được năng lực số thành công:
6.1 Khai thác thông tin
Trong thời đại bùng nổ thông tin, việc khai thác thông tin và dữ liệu là điều rất cần thiết và dễ dàng, tuy nhiên điều này cũng tồn đọng nhiều thách thức to lớn. Do đó, các cá nhân cần biết cách tìm kiếm, xác định và đánh giá thông tin chính thống, đảm bảo đúng sự thật.
6.2 Giao tiếp trong môi trường số
Sự bùng nổ của công nghệ đã làm thay đổi cách thức con người giao tiếp và tương tác với nhau. Trong một xã hội mà hầu hết mọi người đều sử dụng điện thoại thông minh, việc thành thạo các phương tiện truyền thông trực tuyến như mạng xã hội, email, video call là điều vô cùng quan trọng. Điều này giúp mở rộng mối quan hệ, kết nối những người có cùng sở thích, mục tiêu.
6.3 An toàn và an ninh mạng
An ninh mạng là một trong những chủ đề nhận được sự quan tâm rất lớn. Các cuộc tấn công mạng của những đối tượng phạm tội đang ngày càng tinh vi và phức tạp, nhằm đánh cắp thông tin và thực hiện các giao dịch gian lận, hoặc thậm chí là tấn công vào các hệ thống quan trọng… Do đó, đảm bảo an toàn và an ninh mạng được xem là điều cấp thiết, mỗi người cần nâng cao cảnh giác và trang bị những kỹ năng an toàn thông tin.
6.4 Nội dung số đa dạng
Các cá nhân cần biết cách tạo ra những nội dung số đa dạng, chẳng hạn như bài viết, hình ảnh, video nhằm truyền tải kiến thức, thể hiện phong cách bản thân hoặc quảng bá, tiếp thị sản phẩm. Nhìn chung, việc sử dụng thành thạo các công cụ chỉnh sửa và chia sẻ nội dung đã trở thành một phần không thể thiếu để tạo ra những nội dung chất lượng.
6.5 Phát triển các kỹ năng số
Công nghệ số sẽ luôn liên tục thay đổi và chuyển mình, vậy bên, mỗi cá nhân cần học hỏi và trau dồi mỗi ngày để tránh bị thụt lùi phía sau.
7. Đánh giá bối cảnh chuyển đổi số và nhu cầu năng lực số
Trong thời đại ngày nay, kỷ nguyên chuyển đổi số đang dần tiếp cận gần hơn với cuộc sống và đem lại nhiều thay đổi to lớn cho nhân loại. Đây là cuộc cách mạng đầy hứa hẹn và mang đến những bước tiến đột phá cho kinh tế và xã hội.
Mọi tài sản hữu hình đều được chuyển hóa thành dạng số, ảnh hưởng mạnh mẽ đến nguồn nhân lực và cách thức vận hành của doanh nghiệp. Quá trình chuyển đổi số luôn đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt, quản trị tri thức và kỹ năng hiệu quả. Trong đó, mạng xã hội và công nghệ di động sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động của các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức.
Tại Việt Nam, chuyển đổi số đang được diễn ra mạnh mẽ với nhiều chính sách cụ thể từ Chính phủ. Theo đó, mục tiêu đến năm 2025 là đạt 80% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4, toàn bộ chế độ báo cáo của Chính phủ là trực tuyến và số hóa, đưa Việt Nam vào top 70 quốc gia dẫn đầu về chính phủ điện tử.
Tuy nhiên, theo báo cáo từ Tổ chức Lao động Quốc tế, Việt Nam hiện là quốc gia trong khối ASEAN chịu ảnh hưởng nặng nề về lao động việc làm do quá trình chuyển đổi số, có hơn 70% lực lượng lao động tại các ngành nghề cơ bản đang chịu tác động. Điều này đã đặt ra những thách thức lớn cho hệ thống giáo dục tại các trường Đại học, Cao đẳng, trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, khả năng thích ứng và làm chủ công nghệ trong thời đại số hóa.
Trong bài viết trên đây, 1C Việt Nam đã giải đáp năng lực số bao gồm những năng lực gì và các loại năng lực số phổ biến. Có thể thấy, năng lực số là yếu tố hàng đầu trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống, xây dựng các hệ thống thông minh, quản lý hiệu quả tài nguyên và môi trường và đóng góp tích cực vào sự phát bền vững của xã hội… Hy vọng bài viết đã đem đến nhiều thông tin thú vị. Nếu quý doanh nghiệp có thêm thắc mắc hoặc muốn khám phá thêm về chủ đề này, hãy theo dõi các bài viết mới nhất của 1C Việt Nam nhé!
>>>> ĐỪNG BỎ LỠ: