Chi phí sản xuất là gì? Cách tính và phân loại chi phí sản xuất

Chi phí sản xuất đóng một vai trò quan trọng quyết định đến giá thành sản phẩm cũng như doanh thu của doanh nghiệp. Vậy chi phí sản xuất là gì và có những loại chi phí sản xuất nào? Hãy cùng 1C Việt Nam đọc ngay bài viết dưới đây để biết thêm thông tin chi tiết. 

>>>> TÌM HIỂU NGAY: Phần mềm 1C:Company Management - Quản trị doanh nghiệp sản xuất

1. Chi phí sản xuất là gì?

Chi phí sản xuất là tất cả chi phí trực tiếp hoặc gián tiếp mà doanh nghiệp phải trả cho các nguồn lực như nhân công, nguyên vật liệu thô, vật tư sản xuất,... để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Sản phẩm/dịch vụ này sẽ đem bán cho người tiêu dùng để tạo ra doanh thu cho doanh nghiệp. 

Chi phí sản xuất tạo ra sản phẩm sẽ được ghi nhận vào chi tiêu giá vốn hàng bán của doanh nghiệp trong báo cáo kết quả kinh doanh. Đồng thời, chi phí này giúp nhà quản trị cung cấp báo cáo với các cổ đông về tình hình hoạt động và đầu tư sản xuất của doanh nghiệp. 

Các doanh nghiệp thường tính chi phí sản xuất dựa vào công thức cơ bản dưới đây:

Chi phí sản xuất = Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp + Chi phí nhân công trực tiếp + Chi phí sản xuất chung phát sinh từ khi bắt đầu đến khi kết thúc quá trình sản xuất

Để tính chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị, nhà quản trị lấy tổng chi phí sản xuất chia cho số lượng thành phẩm tạo ra. Để hòa vốn, giá bán phải bù đắp cho chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị. Nếu giá bán cao hơn doanh nghiệp sẽ thu được một khoản lợi nhuận và ngược lại dẫn đến thua lỗ trong quá trình kinh doanh, đầu tư. 

>>>> KHÁM PHÁ NGAY: 

• TOP 6 phần mềm quản lý doanh nghiệp sản xuất và bán hàng hiệu quả 2025
• 7 nguyên tắc quản lý chất lượng theo chuẩn ISO 9001:2015

2. Các loại chi phí sản xuất

Chi phí sản xuất được chia thành các loại khác nhau dựa trên 3 tiêu chí cụ thể như sau:

2.1. Dựa trên mục đích và công dụng của chi phí

Dựa trên mục đích và công dụng, chi phí sản xuất được chia thành các loại sau:

• Chi phí nhân công trực tiếp: Là chi phí doanh nghiệp phải trả cho người lao động liên quan trực tiếp vào việc tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Chi phí này bao gồm lương, phụ cấp, các khoản giảm trừ như BHXH, BHYT và loại thuế khác. 
• Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Là chi phí mua nguyên vật liệu để tạo ra sản phẩm, dịch vụ bao gồm số tiền doanh nghiệp phải trả cho mua nguyên vật liệu được sử dụng trực tiếp trong quá trình sản xuất. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp có thể dễ dàng xác định và tính trên từng đơn vị sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể.
• Chi phí sản xuất chung: Đây là tổng hợp của các chi phí xuất hiện trong quá trình sản xuất, ngoại trừ chi phí nhân công trực tiếp và chi phí nguyên vật liệu trực tiếp:
• Chi phí vật liệu phụ: Các chi phí liên quan đến vật liệu phụ kết hợp vật liệu chính làm thay đổi màu sắc, hình dáng bề ngoài của sản phẩm,... Chi phí vật liệu phụ không tham gia trực tiếp vào sản xuất, nhưng vẫn cần cho quá trình tạo ra sản phẩm/dịch vụ.
• Chi phí khấu hao tài sản cố định: Là chi phí giúp định giá và phân bổ lại giá trị của tài sản cố định (máy móc, thiết bị) trong quá trình sử dụng do hao mòn. 
• Chi phí nhân viên phân xưởng: Là chi phí của nhân viên làm việc trong phân xưởng sản xuất, không tính các chi phí đã bao gồm trong chi phí nhân công trực tiếp. Chi phí này có thể bao gồm các khoản phát sinh cho quần áo, đồ bảo hộ và trang thiết bị cần thiết cho nhân viên sản xuất.
• Chi phí dịch vụ mua ngoài: Là các chi phí trả cho các dịch vụ bên ngoài phát sinh của doanh nghiệp, ví dụ như dịch vụ tư vấn, dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật,... 
• Chi phí bằng tiền khác: Là tất cả chi phí khác không nằm trong các danh mục trên, được tính bằng tiền mặt. Chi phí này có thể bao gồm các chi phí đặc biệt hoặc không thường xuyên mà doanh nghiệp phải chi trả. Ví dụ, chi phí xử lý sự cố hay khẩn cấp, chi phí bảo trì, sửa chữa máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất được tính trong chi phí bằng tiền khác.

Phân loại chi phí sản xuất kinh doanh theo mục đích và công dụng giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cấu trúc chi phí. Từ đó, công ty có thể dễ dàng tính tổng chi phí và giá thành sản phẩm để đưa ra điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp.

2.2. Dựa trên tính chất kinh tế

Dựa trên tiêu chí này, chi phí sản xuất được chia thành 5 loại chính:

• Chi phí nhân công (Chi phí lao động): Là tổng số tiền doanh nghiệp phải trả cho công nhân. Những khoản chi phí này là chi phí cố định bao gồm các khoản phúc lợi, bảo hiểm, đóng thuế theo quy định của nhà nước. Khi tỉ lệ sản xuất tăng lên thì chi phí cố định vẫn không thay đổi. 
• Chi phí nguyên vật liệu: Chi phí nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất kinh doanh bao gồm chi phí mua các loại nguyên vật liệu cấu thành sản phẩm, chi phí thu mua, vận chuyển từ nơi mua về kho. Chi phí mua nguyên vật liệu được tính theo giá trị thực tế khi sử dụng. 
• Chi phí khấu hao tài sản cố định: Là chi phí giúp định giá và phân bổ lại giá trị tài sản của doanh nghiệp do trong quá trình sử dụng tài sản bị hao mòn theo thời gian. Tài sản cố định bao gồm máy móc, thiết bị, xe cộ, nhà xưởng,... Chi phí khấu hao tài sản cố định được phân bổ qua các giai đoạn sử dụng để thể hiện mức độ giảm giá trị của tài sản theo thời gian. 
• Chi phí dịch vụ mua ngoài: Là chi phí doanh nghiệp phải trả để mua các dịch vụ từ bên ngoài như dịch vụ tư vấn, dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật, quảng cáo, vận chuyển,... 
• Chi phí khác bằng tiền: Là các chi phí phát sinh và không thuộc vào danh mục chi phí khấu hao hoặc chi phí dịch vụ mua ngoài, ví dụ như tiền phạt do vi phạm hợp đồng, giá trị còn lại của TSCĐ thanh lý, phá dỡ,...  

>>>> ĐỌC THÊM: Phần mềm theo dõi tiến độ sản xuất tối ưu cho doanh nghiệp

2.3. Dựa trên mối quan hệ với khối lượng công việc, sản phẩm theo kỳ

Dựa trên mối quan hệ với khối lượng công việc, sản phẩm trong kỳ, chi phí sản xuất được chia thành 2 loại: 

• Chi phí cố định: Là những khoản chi phí không thay đổi theo khối lượng công việc hay sản phẩm được hoàn thành trong một khoảng thời gian nhất định. Ví dụ, chi phí thuê nhà xưởng hoặc chi phí lương công nhân hàng tháng là những khoản chi phí cố định.
• Chi phí biến đổi: Là  những khoản chi phí tăng giảm theo số lượng công việc hay sản phẩm hoàn thành. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, tiền lương theo giờ là các chi phí biến đổi vì chúng tăng khi sản xuất hoặc công việc tăng và giảm khi sản xuất hoặc công việc giảm.

Phân loại chi phí cố định và chi phí biến đổi giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn tác động của chi phí ảnh hưởng đến lịch trình sản xuất và hoạt động kinh doanh. Điều này giúp nhà quản trị ra quyết định một cách hiệu quả.

2.4. Dựa trên quy trình sản xuất, chế tạo

Dựa vào quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm thì chi phí sản xuất được chia thành chi phí cơ bản và chi phí chung: 

• Chi phí cơ bản: Là các khoản chi phí trực tiếp và cố định trong từng bước cụ thể của quy trình sản xuất hoặc chế tạo. Những chi phí này thường liên quan chặt chẽ đến một giai đoạn nhất định trong quy trình và không thể tách rời. Ví dụ, chi phí nguyên liệu trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp là chi phí cơ bản.
• Chi phí chung: Là những khoản chi phí không thể được phân chia một cách cụ thể cho từng giai đoạn trong quá trình sản xuất. Chi phí chung thường là các chi phí hỗ trợ, không phụ thuộc trực tiếp vào sản phẩm hoặc bước sản xuất cụ thể. Ví dụ, chi phí khấu hao tài sản cố định, chi phí vận hành chung của nhà xưởng là chi phí chung. 

Phân loại chi phí sản xuất dựa trên quy trình sản xuất, chế tạo giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về cấu trúc chi phí trong sản xuất hoặc chế tạo. Từ đó, doanh nghiệp có thể đánh giá và đưa ra giải pháp tối đa hóa lợi nhuận cho từng giai đoạn. 

2.5. Dựa trên phương pháp tập hợp chi phí sản xuất vào đối tượng chịu chi phí

Với phương pháp này, chi phí sản xuất được chia thành 2 loại:

• Chi phí gián tiếp: Là chi phí không thể xác định một cách rõ ràng với một đối tượng cụ thể nào. Khi đó, công ty thường phải sử dụng các phương pháp phân bổ như tỷ lệ phần trăm, khối lượng công việc hoặc các chỉ số tương tự để phân chia chi phí gián tiếp cho từng đối tượng tương ứng.
• Chi phí trực tiếp: Là những khoản chi phí có thể được xác định rõ ràng và phân chia cho từng đối tượng cụ thể. Việc quản lý và phân bổ chi phí trực tiếp thường dễ dàng hơn do có mối liên hệ rõ ràng với các yếu tố cụ thể trong doanh nghiệp.

Các cách phân chia chi phí sản xuất này giúp doanh nghiệp xác định và sử dụng tài nguyên hiệu quả. Điều này đảm bảo chi phí được phân bổ đúng mức và đáp ứng mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp.

3. Ý nghĩa của chi phí sản xuất

Chi phí sản xuất đóng một vai trò quan trọng đối với hoạt động của doanh nghiệp:

• Xác định giá thành sản phẩm hiệu quả: Chi phí sản xuất giúp doanh nghiệp xác định được mức giá thành của sản phẩm hoặc dịch vụ, đảm bảo rằng giá bán bao gồm tất cả chi phí sản xuất và có thể tạo lợi nhuận.
• Quản lý hiệu quả chi phí: Để duy trì lợi nhuận và lợi thế cạnh tranh, doanh nghiệp cần quản lý, kiểm soát chi phí sản xuất một cách hiệu quả, tìm cách tiết kiệm, tối ưu hóa các nguồn lực.
• Ra quyết định kinh doanh nhanh chóng: Thông tin về chi phí sản xuất cung cấp cho doanh nghiệp dữ liệu để ra quyết định kinh doanh quan trọng. Nhà quản lý có thể xác định sản phẩm nào nên tiếp tục sản xuất, sản phẩm nào nên ngừng sản xuất hoặc nâng cao chất lượng và hiệu suất sản phẩm.
• Đánh giá hiệu suất: Chi phí sản xuất cũng được sử dụng để đánh giá hiệu suất của doanh nghiệp. Bằng cách so sánh các chỉ số chi phí dự kiến và với các đối thủ cạnh tranh, doanh nghiệp có thể đánh giá mức độ hiệu suất thực tế.
• Lập kế hoạch tài chính: Thông tin về chi phí sản xuất là một phần quan trọng hỗ trợ nhà quản trị lập kế hoạch tài chính của doanh nghiệp, xác định các nguồn tài chính cần thiết, duy trì hoạt động sản xuất và phát triển kinh doanh.
• Tối ưu hóa quá trình sản xuất: Bằng cách hiểu và phân tích chi phí sản xuất, doanh nghiệp có thể tìm cách tối ưu quy trình, giảm lãng phí, tăng hiệu suất và cải thiện chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ.

Chi phí sản xuất là một khía cạnh quan trọng trong quản lý tài chính và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chi phí này ảnh hưởng lớn đến khả năng tồn tại và phát triển của doanh nghiệp trong thị trường. Do đó, doanh nghiệp phải quản lý chi phí sản xuất một cách hiệu quả nhất. 

>>>> XEM NGAY: BOM là gì? Các tính năng của từng loại BOM hiện nay

4. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm

Nhiều nhà quản lý vẫn hay nhầm lẫn giữa 2 khái niệm chi phí sản xuất với giá thành sản phẩm. Thực tế, chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có sự khác nhau nhất định:

• Giá thành sản phẩm là tất cả chi phí liên quan đến việc sản xuất hoặc hoàn thành một sản phẩm, bao gồm chi phí lao động, chi phí nguyên vật tư,... Tuy nhiên, đây là những chi phí trực tiếp liên quan đến sản xuất. 
• Chi phí sản xuất bao gồm chi phí trực tiếp tính giá thành sản phẩm cộng thêm các loại chi phí khác như chi phí dịch vụ mua hàng, chi phí khấu hao,... 

Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có điểm giống nhau là đều phản ánh chi phí mà doanh nghiệp phải bỏ ra trong quá trình sản xuất. Tuy nhiên, chi phí sản xuất là cơ sở tạo nên giá thành của một sản phẩm/dịch vụ. Giá thành sản phẩm là thước đo để tính toán chính xác chi phí tạo ra sản phẩm hoàn hảo. 

Như vậy, chi phí sản xuất đóng vai trò quan trọng đóng góp vào sự phát triển của một doanh nghiệp và có thể được chia thành các loại khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu kinh doanh cụ thể.  Để tìm hiểu thêm các nội dung hữu ích khác, đừng quên theo dõi website của 1C Việt Nam!

>>>> THEO DÕI CÁC NỘI DUNG KHÁC:

• Phương thức sản xuất là gì? 5 phương thức sản xuất phổ biến
• Năng lực sản xuất là gì? Các phương pháp nâng cao hiệu quả